Bu yazımda internet tarihi'nin en büyük iflasları arasında gösterilen kozmo.com'u inceleyeceğim. Kuruluşu, Gelişim&Yükselişi ve ardından iflas bayrağını çekmesi ve bunun sebeplerini açıklamaya çalışacağım, umarım faydalı olur. Tohum Filizleniyor: Kozmo.Com Kozmo.Com 1998 yılının Mart ayında New York'ta kuruldu, kurucuları Joseph Park ve Yong Kang'tır. Şirket'in işlevini kısaca özetlemek gerekirse oyun, dergi, dvd, besin vb. ürünleri siparişinizin ardından 1 saat içinde size ulaştıran bir servis(ti). Ulaştırma işlemini büyük çoğunlukla bisikletle yapmakla birlikte daha sonraları araba ve kamyonda kullanmışlardır. Önemli noktalardan biri ise bu ürünü ulaştırma işlemini ücretsiz yapıyorlardı. Daha sonraları şirketin bir alt limit kotası olmadan herhangi bir ürünü 1 saat içinde ulaştırma hizmeti birçok analist tarafından eleştiri konusu oldu, ayrıca Kozmo'nun sabit giderleride( depo, stok vb. ) yüksek bulunmuş ve bu da stratejistler tarafından eleştirilen ve düzeltilmesi yönünde hamleler yapılması gereken konular olduğu söylenmiştir. Şirket Büyüyor ve Gelişiyor Kozmo.Com, kısa süre içerisinde popülerleşmeye ve gelişmeye başladı. Bunda en büyük etkenlerden bir taneside siz 0.50 $'lık bir sakız bile sipariş verseniz size bunu ücretsiz ve 1 saat içinde teslim etmeleriydi ancak bu model daha sonraları başlarını ağrıtacak ve şirketi iflasa götürecekti. 1999 yılında şirketin 3.5 milyon dolar geliri olmasına rağmen 26.500.000 dolar net zararı vardı. Yine 1999 yılında Flatiron Partners, OAK Investment Partners, Chase Capital Partners tarafından 28 Milyon dolar, diğer yatırımcı ve anlaşmalar sonucunda ise toplamda yaklaşık 250 milyon dolar yatırım aldı ve anlaşmalar imzaladı. 1999 yılı içerisinde bir diğer büyük internet şirketi Amazon.Com'dan 60 milyon dolar yatırım aldı ve 3 yıllık bir anlaşma imzalandı, anlaşmaya göre Amazon.Com müşterilerine belli kategorilerdeki ürünlerde 1 saatte teslimat sözü verdi. 2000 yılının Şubat ayında ise Starbucks ile finansal ve stratejik bir anlaşma imzaladı. Kozmo.Com Starbucks'a 5 yıllık süre içinde kafelerinin içinde tanıtımını ve organizasyonunu yaymak için bir anlaşma imzaladı ve bu anlaşma için Starbucks'a 150 milyon dolar ödemeyi kabul etti ancak anlaşma 2001 yılının Mart ayında son buldu. Aynı yıl içinde Kozmo.Com Amerika'da bir çok şehirde hizmet vermeye başladı bunlar başlıca; Atlanta, Chicago, Houston, San Francisco, Seattle, Portland, Boston, New York, Washington, San Diego ve Los Angeles idi. Kozmo halka açılmak istediysede bir dava yüzünden(Credit Suisse First Boston) bu gerçekleşemedi ve bu sıkıntılar devam ederken Kozmo ciddi olarak para sıkıntısı çekiyordu ve operasyondada aksaklıklar görülmeye başlanmıştı. 2000 yılının ortalarına gelindiğinde şirketin 2600 çalışanı ve 400.000 müşterisi vardı ve şirket 12 şehirde hizmet vermeye başlamıştı. Kozmo.Com belirli dönemler güzel büyüme ivmesi yakalasada şirketin elde ettiği gelirin doğru kullanılmaması tabiri caizse bazı konularda har vurup harman savurması ve operasyonel giderlerin çok olması Kozmo'nun kuyusunu ileride kazacaktı. Bir Dev Yok Oluyor Kozmo.Com özellikle 2000 yılının ortalarından sonra para sıkıntısı çekmeye ve operasyonel yönden başarısız hamleler yapmaya başlamıştı. Şirket çok hızlı büyümüştü ve bununla paralel olarak çalışan sayısı'da artmıştı ve sağlıklı bir büyüme ve kaliteli bir çalışan profili yakalayamamıştı Kozmo ve şirket Nisan 2001'de iflas bayrağını çekti. Kozmo.Com Neden Başarısız Oldu - Kozmo.Com Amerika'da o güne kadar olmamış bir iş planını hayata geçirmişti, bir alt limit olmadan herhangi bir ürünü 1 saat içinde teslim sözü veriyordu ve bu çok büyük bir operasyondu. İş planı ve operasyonel süreç doğru kurgulanmamıştı. - Şirket kurulduktan sonra hizmet verdiği şehir sayısını 12'ye kadar çıkarmıştır ancak bir çok stratejiste göre şehir seçiminde ve odaklanma kısımlarında hatalar yapmıştı. Kozmo.Com işlemlerini internet üzerinden sürdürüyordu ve burada önemli olan nokta internet kullanım oranlarının yüksek olan şehirlerini seçmesiydi ancak internet kullanım oranlarının yüksek olan şehirleri seçmek tek başına yeterli değildi o şehirlerde kullanımın artması için reklam ve tanıtım faaliyetlerininde beraberinde yapılması gerekiyordu ancak Kozmo bunu başaramadı ve daha sonraları San Diego ve benzeri şirketi zarara uğratan şehirlerdeki faaliyetler son verilmiştir ancak bu hamle geç yapılmış bir hamleydi ve başta strateji doğru kurgulanmamıştı. - Kozmo'nun birim başına giderleri çok yüksekti, internet sitesi üzerinden verilen siparişlerde sipariş bedeli için bir alt limit yoktu yani siz sadece 1 dolarlık bir çikolata siparişide verebilirdiniz. Buna en güzel ve gerçekçi örneği ekşisözlükte buldum, bir yazar Kozmo.Com'u sigara siparişi için kullandığını söylemiş(http://www.eksisozluk.com/show.asp?id=345189) bu gibi sebeplerle Kozmo operasyonel faaliyetler bakımından gideleri çok yüksekti. Kozmoyu iflasa götüren sebeplerden bir diğeride taşıma işlemininde ücretsiz yapılması. 1 paket sigara siparişi, ücretsiz taşıma ve bunun 1 saat içinde yapılması? Ortada yanlış hesaplanan birşeyler olduğu kesin. Kozmo.Com bu operasyonel plandaki hatanın farkına daha sonra vardı şirket şipariş alt limitini 5 dolara olarak belirledi ve bir kuryenin bir seferde taşıdığı ürün sayısını 1.5'tan 5'e çıkardı, ancak bu da geç yapılmış bir hamleydi. - Gelirlerin iyi bir şekilde yönetilmemeside Kozmo'yu iflasa götüren sebeplerin başında çekiyordu. Şirket çok hızlı büyümüştü ve çalışan sayısı 2000'li yılların ortasında 2600 olmuştu ve yine birçok araştırmaya göre Kozmo işe alım süreçlerinde onun için daha uyumlu ve yararlı olacak çalışan profilini yakalayamamıştı ve bu hızlı büyüme aynı zamanda Kozmo için plansız ve çok hızlı bir büyümeydi ve bu şirket için bir dezavantajdı. Gelirlerin iyi kullanılamamış olmasına bir örnek vermek gerekirse 90'lı yılların sonu 2000'li yılların başı için LCD teknolojisi taze ve pahalı bir teknolojiyde ancak Kozmo ofisinde çalışanlarının bilgisayarlarını LCD ekranlarla donatmıştı ve bu para yönetimi adına kötü bir örnekti. Bir tarafta nakite ve gelir-gider tablosunda iyileşmeye ihtiyacınız var mutlaka ama öbür tarafta pahalı ve çokta gerekli olmayan bir teknoloji için harcanan paralar. Kozmo buradada bir hata yapmıştı. - Kozmo 2000 yılının ikinci yarısından sonra 12 şehirde faaliyetlerini sürdürmeye başlamıştı ancak bu aynı zamanda depo sayısının artması, stokta bulunan ürün sayısının artması ve doğal olarakta çalışan sayısının artması demekti. Amerika'da o dönemde perakende sektöründe rekabet oldukça kızışıktı ve tedarikçilerden bir ürünü en iyi fiyata almak iyi bir anlaşma ve planlama gerektiriyordu. Kozmo depo sayısını, stok sayısını arttırmıştı ancak doğru şehirlere ve doğru müşteri profiline odaklanamamıştı. İnternet kullanım oranı iyi olan şehirler seçememiş ve yine faaliyette bulunduğu şehirlerde tanıtım ve halkla ilişkiler faaliyetlerini iyi yönetememişti ve daha sonra San Diego gibi şirkete sadece zarar ettiren şehirlerdeki faaliyetlerini son vermişti ve halkla ilişkiler & tanıtım alanına yoğunlaştıysada bu da Kozmo.Com'un geç yapmış olduğu bir hamleydi. Sonuç Olarak Kozmo.Com çok hızlı büyümesine karşın, doğru iş planını ve gelir modelini oturtamadığı için başarısız oldu. Aynı şekilde sabit giderler ve halkla ilişkiler&tanıtım alanlarına yeteri kadar özen gösteremediği için faaliyette bulunduğu bazı şehirler ona sadece zarar ettirdi. Hızlı büyüme ivmesine karşın Kozmo.Com'un doğru iş planı ve stratejisi olmadığı için gelir-gider dengesini koruyamadı ve gelirlerini doğru yönde kullanamadı aynı şekilde işe alım süreçlerinde Kozmo için doğru çalışan profilinede istediği gibi ulaşamadı ve sonundada iflas bayrağnı çekmek zorunda kaldı. Kaynaklar http://www.etohum.com/kozmo-com http://en.wikipedia.org/wiki/Kozmo.com http://money.cnn.com/galleries/2010/technology/1003/gallery.dot_com_busts/9.html http://eksisozluk.com http://www.turk.internet.com/portal/yazigoster.php?yaziid=208